WĄSY

Svale

tekst jest abstraktem kilku rozdziałów ze znanej i popularnej wśród szczuromaniaków strony Anny: [link widoczny dla zalogowanych]
wybrane i przetłumaczone z języka angielskiego w listopadzie 2010 roku przez Darię Futkowską

Co to jest wibrys?

To długi włos, jak wszystkie inne na ciele szczura: kolumna martwych komórek wyrastająca z cebulki w skórze. Cebulki zasilane są krwią, kilkoma zakończeniami nerwowymi i malutkimi mięśniami (odpowiedzialnymi za gęsią skórkę u ludzi, nazywaną u zwierząt piloerekcją/piloreksją).

Słyszenie wibrysami

Szczurze wibrysy to podstawa ich bardzo wrażliwego zmysłu dotyku. Wibrysami szczury badają podłoże, przeszkody, jedzenie i towarzyszy. Kiedy wibrys dotyka obiektu, zgina się, wysyłając przez cebulkę wiadomość do mózgu szczura. Szczur zna kierunek i zasięg każdego wibrysa, więc poruszając się, czuje wszystkie elementy otoczenia blisko pyszczka wraz z ich fakturą i konstruuje obraz świata wokół siebie, który może być znacznie bardziej szczegółowy niż ten, który poznaje wzrokiem.
Najnowsze badania dowodzą, że wibrysów szczury używają również do słyszenia.
Rezonują one bowiem konkretne częstotliwości jak struny harfy. Dłuższe wibrysy rezonują niższe, a krótsze - wyższe dźwięki. Ponieważ najkrótsze wibrysy znajdują się przy nosie i stają się dłuższe im dalej od niego, ich obszar tworzy mapę częstotliwości na pyszczku szczura. Każdy wibrys połączony jest z konkretnym miejscem w mózgu, i mapa tych miejsc odpowiada mapie częstotliwości na pyszczku.
Wibracje wibrysów mogą tłumaczyć ich niezwykłą wrażliwość - szczury świetnie rozróżniają subtelności faktury, na przykład ziarnistość papieru ściernego. Potrafią wyczuć to poprzez muśnięcie wąsem jego powierzchni. Wykorzystują nie tylko informacje wynikające z rozmieszczenia wibrysów, ale też z wibracji każdego z nich. Szorstkie powierzchnie pobudzają dłuższe, a gładkie - krótsze wiskersy.

Kręcone wibrysy rexów prawdopodobnie nie rezonują tak dobrze jak proste. Rexy zatem nie "słyszą" i nie rozróżniają wąsami faktury jak normalne szczury.

Więcej o kręconych wąsach

(Cricket - szczur ze standardowymi, prostymi wąsami; Widget - szczur rex z wąsami kręconymi)

Standardowe, proste wąsy są długie i rozmieszczone równomiernie w górę, na boki, do przodu, w dół i do tyłu pyszczka. Nieustannie poruszają się w tę i z powrotem.
Odległość między najdłuższym lewym a prawym wibrysem szczura Cricketa wynosi 13 cm. Najdłuższy jego wibrys mierzy ok. 5,9 cm. Ma kilka wibrysów brwiowych, które wysuwają się 4,5 cm ponad głowę i wiele prostych kilkumilimetrowych naokoło pyszczka.
Widget ma wibrysy kręcone, około połowa zakręca pełne koło tak, że końcówki dotykają pyszczka. Końcówki większości pozostałych skierowane są w dół, w stronę podłoża. Ma tylko cztery czy pięć wibrysów skierowanych do góry. Rozstaw jego wąsów to tylko 6,9 cm - połowa rozstawu Cricketa. Widget ma tylko kilka wibrysów na brwiach, które również są mocno poskręcane i żaden z nich nie jest skierowany w górę. Większość krótkich wibrysów pyszczkowych jest również skręcona.
Jego wibrysy są więc generalnie o połowę krótsze niż Cricketa. Istnieją obszary na głowie Widgeta, jak na przykład miejsce ponad czołem, które nie są pokryte zasięgiem wibrysów, tworząc "ślepe miejsca" w jego czuciu.

Jak kręcone wibrysy wpływają na szczurzą zdolność czucia dookolnego świata?

Wiemy, że mózgi szczurów przystosowują się do aktualnie dostępnego narzędzia zmysłowego. Udowodniono, że obszar recepcyjny mózgów szczurów, którym przycinano wąsy, dostosowywał się do nich w około tydzień, przywiązując większą wagę (przekierowując więcej receptorów) do wibrysów dłuższych niż do skróconych.

Mózgi szczurów z kręconymi wąsami więc są prawdopodobnie bardzo podobne do mózgów szczurów standard, dostrojone do czerpania jak największej ilości informacji z bodźców wysyłanych przez ich kręcone, zaburzone wąsy. Rexy radzą więc sobie dobrze z tym, co mają.

Nic jednak nie zastąpi braku wibrysów i żadna reorganizacja mózgu nie da Widgetowi zdolności do poznawania przestrzeni nad jego głową lub na odległość cala od jego pyszczka, gdzie jego wąsy nie sięgają.
Przestrzeń "widoczna" dla szczurów o kręconych wąsach jest więc znacznie mniejsza niż ta "widoczna" dla normalnego szczura.

Co się dzieje, gdy szczur straci wibrys?

Jeśli szczur traci wibrys, jego mózg dostosowuje się do nowej konfiguracji w ciągu kilku godzin lub dni, a nowy wibrys odrasta i zajmuje miejsce utraconego w ciągu 8-11 dni. Mózg ponownie dostosowuje się do nowej konfiguracji.

na potrzeby forum okroiłam powyższy tekst z większości neurologicznych objaśnień i terminologii. dla bardziej szczegółowych informacji o wykorzystanych badaniach i pracy mózgu odsyłam do strony Anny (dostępna w języku angielskim i rosyjskim)

DiDaDragon

A ja mam zagwozdkę. Jeden z czarnych wibrysków Furory skarłowaciał przy końcu. Co mam na myśli? Pogiął się i zawinął do środka, jakby był spalony. Ucięłam te „zwiędniętą” końcówkę, ale i tak widzę, że dzieje się na tym wąsie dalej coś ciekawego. To normalne?

Svale

Hm, ciekawe. Poczekaj trochę, może zregeneruje się i odrośnie nienaruszony. A może coś dzieje się z cebulką? Zapytaj weta przy okazji jakiejś wizyty, może będzie miał jakiś pomysł.
W każdym razie przycinanie go nie wydaje mi się dobrym pomysłem.

Mucha321

Ja szczerze nie mam pojęcia, czemu się tak dzieje. Najlepiej zapytać hodowcę/weterynarza.