SZCZUR ALTRUISTA?

Mucha321

w Gazecie Wyborczej znalazłam ciekawy artykuł na temat eksperymentu, który dowiódł, że szczury potrafią zupełnie bezinteresownie pomagać swoim przyjaciołom ze stada. Smile

"Bezinteresowna pomoc drugiemu w potrzebie to piękny gest. Naukowcy z USA udowodnili, że postępują tak nie tylko ludzie i naczelne, ale również szczury.

W doświadczeniach przeprowadzonych przez neuropsychologów z Uniwersytetu w Chicago szczury uwalniają uwięzionego towarzysza, choć nie dostają za to żadnej nagrody. O tym podnoszącym na duchu (nie tylko gryzonie) eksperymencie donosi ostatnie "Science".

Jak szczur Bogu

Czy istnieje coś takiego jak prawdziwie bezinteresowny altruizm? Spór naukowców - nie wspominając o filozofach czy myślicielach - na ten temat trwa od lat. Jedni uważają, że nie. Przecież każdy akt pomocy drugiemu niesie ze sobą jakąś nagrodę - choćby lepsze samopoczucie. W końcu jakże miło jest dobrze o sobie myśleć. Drudzy przekonują, że niekiedy dobro wyświadczone na rzecz społeczności kosztuje tyle trudu, że ewentualny zysk jednak w minimalnym stopniu rekompensuje stratę. W takim wypadku poświęcenie jest sprzeczne - być może tylko pozornie - z podstawowym instynktem żywego organizmu, by przeżyć, rozmnożyć się i zająć pierwsze miejsce w wyścigu do przekazania genów kolejnym pokoleniom.

Etologia (nauka o zachowaniu zwierząt) stara się wytłumaczyć ten paradoks poprzez pojęcie altruizmu odwzajemnionego. To działanie prospołeczne, które w skrócie można streścić powiedzeniem: "Jak Kuba Bogu, tak Bóg Kubie". W praktyce oznacza, że pomoc drugiemu, choć w danej chwili zdaje się bezinteresowna, w dłuższym czasie obliczona jest na rewanż. Choć wcale nie zawsze do niego dochodzi. Czy przez to traci ona na wartości i jest mniej godna podziwu? Chyba nie. Wystarczy spojrzeć na budujące doświadczenie dr Inbal Ben-Ami Bartal.

Podaj pomocną łapkę

Badaczka wraz z pomocnikami przez dwa tygodnie przygotowywała 30 niespokrewnionych par szczurów do eksperymentu. Każda para mieszkała razem, by mogła się ze sobą zżyć. Jednocześnie naukowcy przyzwyczajali je do terrarium z pleksiglasu, w którym później odbyły się testy. W jego środku badacze umieścili mniejsze pudełko - klatkę z drzwiczkami, które zwierzę może otworzyć tylko z zewnątrz. W jej ścianach zostawiono małe otwory, aby oddzielone przezroczystą ścianką gryzonie mogły utrzymać ze sobą kontakt - słyszeć się, wąchać i trącać noskami.

W końcu przyszła chwila, gdy szczury zostały poddane próbie charakterów. Jeden z nich miał do dyspozycji całe terrarium (50x50 cm). Drugiego wsadzono do wewnętrznej małej klatki. W niej miał niewiele miejsca - tylko tyle, by móc się odwrócić. Dlatego szybko robił się niespokojny, a niekiedy nawet alarmująco popiskiwał. Tylko wolny towarzysz mógł zaradzić jego trosce i otworzyć drzwiczki do klatki. I, co najważniejsze, zwykle to robił.

Przeprowadzono kilka serii testów, tak aby wszystkie zwierzęta nauczyły się otwierać klatkę. W ostatecznej serii aż 23 z 30 gryzoni uwolniły uwięzionych towarzyszy, z czego wszystkie samice (6 na 6 biorących udział w eksperymencie) i 17 z 24 samców.

Jeszcze bardziej niewiarygodne jest to, że szczury uwalniały towarzyszy, nawet gdy zmieniono warunki eksperymentu i do terrarium wstawiano drugą pleksiglasową klatkę z garścią czekoladowych chrupek. Wtedy gryzonie otwierały obie klatki i robiły sobie wspólną ucztę.

Naukowcy przeprowadzili również doświadczenia kontrolne. Wewnętrzne małe klatki pozostawiali puste lub wsadzali do nich zabawki przypominające szczury. Wpuszczone do takiego terrarium gryzonie nie fatygowały się, by otworzyć drzwiczki. No bo właściwie po co?

Szczur też człowiek?

Pomijając socjopatów, każdy przedstawiciel gatunku Homo sapiens choć raz w życiu zrobił coś dla drugiego człowieka. U podstaw takiego zachowania leży empatia - zdolność do wczuwania się w sytuację drugiej osoby. Na poziomie neurologicznym takie odczuwanie jest możliwe dzięki neuronom lustrzanym - grupie komórek nerwowych, która pozwala nam rozpoznawać cudze emocje i wyrażane niewerbalnie intencje. Ten specyficzny region mózgu zidentyfikowano jedynie u ludzi i małp. I to właśnie nasz gatunek i niektóre naczelne miały być jedynymi potwierdzonym naukowo altruistami.

Psycholodzy z Chicago chcieli sprawdzić, czy empatia może skłaniać do altruizmu także inne ssaki, np. szczury. Dlatego zaaranżowali sytuację, w której jeden z gryzoni (ten w klatce) odczuwał stres. Drugi zauważał to, a nawet sam był zdenerwowany (podobnie ludziom jest przykro, gdy ktoś się skaleczy lub cierpi). Takie zachowanie naukowcy nazywają "zarażeniem emocjonalnym". Jest ono jednym z mechanizmów budzących empatię. Czasami może być tak silne, wręcz paraliżujące, że uniemożliwia pomoc. Ale nie w przeprowadzonym doświadczeniu - w tym wypadku emocjonalne zarażenie było wystarczające, by skłonić wolnego szczura do pomocy, ale nie na tyle duże, by tracił trzeźwy osąd sytuacji. Dzięki temu był w stanie otworzyć drzwiczki zamiast spanikować i uciec. "